De omzet in de boekenwereld is in 2014 voor het zoveelste jaar op rij flink gekrompen. Dat is slecht nieuws voor schrijvers, boekhandelaren en uitgevers. Boekhandelaren gaan er non-books bij verkopen, of muziek, of openen een cafetaria in de zaak. Schrijvers zien zich steeds vaker gedwongen hun inkomsten uit optredens, columns en schnabbels te halen, zoals ook bleek uit een recent artikel van Niña Weijers in NRC Next.

En uitgevers? Uitgevers moeten ook op zoek naar nieuwe verdienmodellen.  

Een uitgever kan omzet genereren met boeken en daaruit voortvloeiende ‘nevenrechten’, zoals film, theater, buitenlandse rechten, etc. De uitgever kan geld verdienen, samen met de auteur, als ons die rechten ‘gegund’ worden: dat staat allemaal in een ‘standaardcontract’, waar nogal eens uitzonderingen op worden gemaakt, en dan niet altijd in het voordeel van de uitgever: goed verkopende auteurs willen hogere royalties, acteurs willen een betere filmdeal, en sommige auteurs halen de buitenlandse rechten uit het contract en brengen die elders onder.

Wij bepleiten een nieuw soort, op maat gemaakt – dus aan de individuele auteurswensen en verlangens aangepast - contract, met als basis het ‘standaardcontract’. Wij zijn niet alleen een team als het gaat om de inhoud (het boek), maar ook in alles om het boek heen. Wil de auteur dat we zijn boekingen doen, zijn agenda beheren, zijn social media runnen, zijn website bijhouden, columns regelen, voor hem onderhandelen? Dan doen we dat, in ruil voor een percentage.

De laatste anderhalf jaar hebben wij - na diverse gesprekken met auteurs en agenten - een nieuw contract ontwikkeld, dat nog altijd in progress is. Sommige clausules bleken te rigide en hebben we laten vallen, andere clausules kregen na gezamenlijk overleg juist duidelijker vorm: zo wordt er alleen afgerekend over schrijfgerelateerde extra inkomsten, en hebben we een bepaald basisbedrag aan neveninkomsten per maand ingesteld waarover niets hoeft te worden afgerekend - we gaan er geen tientjeswerk van maken. Het uitgeverspercentage over deze inkomsten - mits die dus boven een bepaald bedrag uitkomen – kan per kwartaal, halfjaarlijks of jaarlijks worden afgerekend. Daarnaast willen we anticiperen op nieuwe verdienmodellen, bijvoorbeeld sponsoring, nu al gangbaar in de muziekwereld.

De auteur kan er ook voor kiezen een aantal van deze activiteiten te laten uitvoeren door een literair agent, een manager of een booker: ook die vraagt (uiteraard) een percentage. Vraagt u het even na bij Sebes & Van Gelderen, Schönbach, Bureau Bruinzeel, Wintertuin Agency.

What’s the fuzz?

Debuterende auteurs zijn voor een uitgeverij geen vetpot. Van de pakweg zestig debuten die elk jaar in Nederland verschijnen, zijn er maximaal vijf een commercieel succes. Het is een kwestie van bouwen en geduld hebben, geduld dat de auteur vaak niet heeft, want die kijkt schuin naar de wél succesvolle debutant of collega-auteur. Beginnende auteurs hebben vaak haast.

Lebowski heeft de afgelopen jaren meer dan vijftig events georganiseerd waar auteurs zich konden profileren: in Hotel V en Pakhuis de Zwijger in Amsterdam stelden wij literaire (en muzikale) middagen en avonden samen waar nieuw (maar ook gearriveerd) schrijvend talent zich kon presenteren, en voor kon lezen voor een publiek van 100 tot 300 man. Een mix van lezers, pers en boekhandelaren kwam kijken: vaak werden talenten door hun optredens tijdens die middagen geboekt op andere festivals en literaire events.

Daarnaast draaiden wij produkties op Lowlands, Nacht van de Kunst en Wetenschap, Crossing Border, Uitmarkt, De Wereld Draait Buiten, Where the Wild Things Are, etc etc. Vaak werd daar door de organiserende partij ook een vergoeding voor betaald, en die verdeelden we dan over de auteurs.  

Het Achievers-model (veel optredens van max. vijf minuten, een zeer gevarieerd programma) is inmiddels ook toegepast op het twee keer per jaar georganiseerde Schwobfest, waar tien ‘ambassadeurs’ tien classics pitchen, in de Lichtfabriek in Haarlem. Met het Letterenfonds gaan we kijken hoe we dit model kunnen toepassen op een programma met Nederlandse auteurs (niet alleen van Lebowski) tijdens de Buchmesse 2016, als Nederland het Schwerpunkt is.  

Als wij events organiseren waar auteurs zich kunnen manifesteren, waar opdrachten of optredens uit voortvloeien, dan willen wij een percentage van de gelden. Dat is ook logisch: de inkomsten vloeien voort uit onze activiteiten. Met debuterende auteurs is het – in onze optiek - dus niet meer dan redelijk dat we vooraf (bij het tekenen van het contract) kijken hoe we samen inkomsten kunnen genereren, aangezien de kans op een commercieel succes van het boek zelf bepaald niet gegarandeerd is.

Wil de debutant dit allemaal niet, ook goed, maar dan nemen we die auteur niet mee in onze programmering, wordt er niet onderhandeld of gemanaged. Dat moet de auteur dan zelf doen, of, nogmaals, een agent in dienst nemen – en die vraagt daar een percentage voor. Bij auteurs (of ‘BN- ers’) van naam en faam past deze module vaak niet, omdat de auteur niet zelden al een derde partij (manager, agent, booker) in dienst heeft; in dat geval  zoeken we naar andere manieren van samenwerken, bijvoorbeeld met die derde partij, door een onderscheid te maken tussen boekgerelateerde en niet-boekgerelateerde opdrachten/optredens.

Wij claimen uiteraard geen geld of percentage wanneer een auteur een winkelcentrum opent en daar een schaar in een lint zet. Wel kan een doorbrekende auteur – meer verkoop genereert immers meer aanvragen en verzoeken – behoefte hebben aan een uitgever die meer als manager optreedt en al zijn zaken waarneemt.

Opnieuw: dat kan de auteur ook door een derde partij laten doen, maar wij zien daar als Lebowski / Overamstel een toegevoegde waarde voor de uitgever. Er zijn ook uitgevers, het merendeel, die daar niets in zien: dat kan ook. Dan krijgt de auteur dus 100% over niets, want de uitgever genereert geen inkomsten buiten het boek om. De auteur moet dan zelf aan de slag en alles regelen en afhandelen.

Maar er is nog veel meer aan de hand: veel auteurs in zowel binnen- als buitenland nemen het heft in eigen hand en regelen – vaak uit onvrededoor het gebrek aan aandacht van hun uitgeverij – zelf hun promotie, huren een externe redacteur in of laten agenten/bookers werk doen dat naar onze mening - zeker als het boekgerelateerd is - op het terrein van de uitgever ligt.

Wij willen daar wél hard voor werken, en daar willen we iets voor terug.

Als wij aantoonbaar voor meer inkomen zorgen voor de auteur, zelf optredens voor de auteur regelen óf een betere deal halen uit een opdracht die de auteur zelf binnenhaalde, als wij gezamenlijk een plan ontwikkelen waar beide partijen beter van worden; wie kan daar op tegen zijn? Nog een misverstand: de uitgever verkoopt meer boeken als de auteur een column heeft. Was het maar waar: daar is (helaas) geen enkele aanwijzing voor, en bovendien is de markt voor bundelingen van columns totaal ingestort - op die van Youp na. De column is vaak het gevolg van aandacht voor de auteur en/of het boek, en niet zelden wordt die aandacht gegenereerd door de uitgever. Door wie de column wordt geregeld, maakt eigenlijk niet uit. Wij zeggen slechts: laat ons de onderhandeling doen, dat levert een betere deal op voor de auteur, en wij krijgen een percentage over de verbeterde deal. Wie zakelijk is, begrijpt dat een agent (of uitgever) een zo goed mogelijke deal probeert te maken, die zowel in het belang van de auteur als die van de agent/uitgever is.

Lebowski wil meer doen voor auteurs dan alleen het standaardpakket (waar inderdaad een standaardcontract bij hoort) van redigeren, promotie en sales. Bijvoorbeeld: Wij runnen met Nijgh & Van Ditmar sinds 2012 de Arnon Grunberg Agency. Daarin beheren beide uitgevers niet alleen de buitenlandse rechten van Grunberg, maar gaan we ook gezamenlijk events organiseren. En uiteraard ontvangen de beide uitgevers in ruil daarvoor een percentage.  

Wij zijn co-agent voor meerdere buitenlandse auteurs: filosofisch twitterfenomeen @NeinQuarterly wordt mede door ons wereldwijd verkocht.  

Wij hosten thema-events (Banksy, Bukowski, Arends) die volle zalen trekken, en hebben met David Sedaris reeds tweemaal voor een uitverkocht Carré gezorgd (1600 bezoekers).  

Wij willen de theaters in, live (dus voor publiek) registraties van audiobooks organiseren, banden smeden met de muziek- en kunstwereld: voor veilinghuis Christies regelden wij al eens een druk bezocht event rondom een van hun ‘19 to Now’ veilingen, en op ons kantoor zijn voortdurend wisselende exposities te zien, deze week met werk van Dave Eggers (opbrengsten gaan voor 100% naar Noordje Kinderkunst).  

Wij modelleren ons graag naar buitenlandse, inspirerende voorbeelden. De Engelse uitgevers Canongate en Faber Social bewandelen al langer paden die buiten de boekenwereld liggen, of in het verlengde daarvan: het boek Letters of Note, dat Canongate uitgeeft, is uitgebouwd tot een theaterconcept, waar bekende auteurs en acteurs voor volle zalen brieven voorlezen. Daarvoor is een apart bedrijf opgericht met de samenstellers van het boek, de uitgeverij en de acteur Benedict Cumberbatch (o.a. The Imitation Game). Faber Social werkt samen met platenmaatschappijen, organiseert events waar schrijvers en muzikanten samen optreden, en brengt – analoog aan de muziekwereld – limited editions uit die via pre-order gekocht kunnen worden.

En wat die muziekwereld betreft: de 360-deal is daar allang gemeengoed.

Wij zien de (moderne) uitgever als een curator met neus voor commerciële mogelijkheden, iemand die inhoudelijke en zakelijke kwaliteiten combineert. De tijd van boeken drukken en dan achterover leunen tot het boek ‘zijn weg naar de lezer vindt’ is definitief voorbij. De uitgever moet in een krimpende markt nog harder werken, niet alleen voor de auteur maar ook voor zijn onderneming, en buiten de boekverkoop manieren zoeken om inkomsten te genereren, en dat kan naar ons idee op drie manieren: via betere uitoefening van rechten; via digitale kanalen, en via events (en dat is iets meer dan ‘feestjes geven’; bij veel Duitse uitgevers zijn inmiddels eventmanagers in dienst). Op die manier zoeken we naar eigentijdse technieken om de lezer te bereiken, die lezer op te zoeken en te ontmoeten – en uiteindelijk boeken aan te verkopen.