Beste Erik Jan, beste vrind van de blauwe knoop,

Ik ben er niet, maar jij wel.

Daarom leest jouw redacteur, en onze adjunct-uitgever, deze brief van mij aan jou voor.

Als ik er wel was geweest, had hij dat waarschijnlijk ook gedaan, want ik ben, zoals je weet, een shadow man, en word depressief van aandacht.

Dat ik in New York ben, en jij in Amsterdam — zo is het precies goed.

Maar genoeg over mij.

We spraken elkaar op de dag dat de recensie van Door het licht verscheen in NRC Handelsblad.

Dat is normaal binnen de uitgeverij, uitgevers en redacteuren bellen met auteurs bij belangrijke recensies, ook soms bij minder belangrijke recensies, en prijzen bij vier ballen of meer het voortreffelijke inzicht van de recensent, en bij twee ballen of minder schelden we op diezelfde inktkoelie, die weer helemaal niets van het boek begrepen heeft.

Bij slecht nieuws probeert de uitgever of redacteur de schrijver er tevens van te overtuigen dat het platbranden van het kantoor van krant X of Y geen goed idee is.

So far, so good.

Wat jou zo bijzonder maakt, Erik Jan, is jouw reactie op de recensie in NRC Handelsblad. Die was geen vier of meer ballen, en ook geen twee ballen of minder, maar bestond uit drie ballen.

Jij was ontdaan.

En wat je zo siert, als mens en als schrijver, was de reden van je ontsteltenis.

Je was, zo zei je tegen me, 'zo diep gegaan' voor dit boek, dus eigenlijk - en dat is mijn interpretatie van jouw woorden - waren die drie ballen een belediging voor de effort die je gemaakt had, de afdaling in je ziel, in je broze gevoelsleven, dat zich in een toestand van wederopbouw bevindt.

Wat een mooi idee eigenlijk: een boek beoordelen op de diepte, of afgrond, waarin de auteur is afgedaald. Diepgaan moet beloond worden - niet ijdeltuiterij, schoonschrijverij, spanningsboog of vaardige pennenstreek, maar bloed, zweet en tranen.

Een tweede gesprek, ook per telefoon, voerden we net nadat je het manuscript van Door het licht had ingeleverd.

Je vertelde me dat het schrijven ervan je zwaarder was gevallen dan het schrijven van Hallo Muur, en vroeg me of ik enig idee had waarom dat zou kunnen zijn.

Als vrind van de blauwe knoop weet ik het antwoord op die vraag.

Het is de confrontatie met de totale eenzaamheid van de mens.

Wie stopt met drinken, wordt teruggeworpen op regressief gedrag: we beginnen weer van onderop, met zelfvertrouwen tanken, het herstellen van het geschonden blazoen, jezelf herontdekken en, heel belangrijk, weer van jezelf leren houden.

Wij ex-drinkers zijn als kinderen die moeten leren lopen. We gaan niet langer zwalkend door het leven, maar leven met denkbeeldige zijwieltjes, zodat we niet uit de bocht, of erger, vliegen.

Vanzelfsprekendheden zijn weggevallen en ervoor in de plaats is het Grote Niets in ons leven gekomen.

Ik dacht aan de grote uitgever Geert van Oorschot: in de biografie die Arjen Fortuin over hem schreef komt een prachtige scène voor: Van Oorschot komt bij iemand thuis op bezoek, en ziet in het keukentje van deze persoon een koekenpan op het fornuis, met daarin een gehaktbal. Daarop zegt hij, en ik parafraseer hier even, dat de aanblik van een enkele gehaktbal in een koekenpan, erger is dan een mens alleen.

Wij zijn die gehaktbal, Erik Jan, wij liggen in die pan te wachten tot het Grote Niets op haar beurt plaatsmaakt voor dat andere, datgene waarvoor wij het offer hebben gebracht, door de hel zijn gegaan, diep zijn gegaan en weer boven zijn komen drijven, als een gehaktbal in de jus, voor dat wat wij noemen: de Grote Liefde.

En die Grote Liefde verjaagt de eenzaamheid, want niet-drinken betekent ook het einde van veel vriendschappen, die, in de kern, blijkbaar uit niets anders dan drinken bestonden. Terwijl dat drinken, door onze eigen roekeloosheid, veel mensen al van ons had vervreemd.

Daarom, Erik Jan, is herstel is veel zwaarder, en eenzamer, dan het drinken.

Het ga je goed, lieve vriend, blijf leven met diepgang, met Lotte aan je zijde.

Je,

OvG

Briefje voorgelezen door Jasper Henderson tijdens de presentatie van Door het licht van Erik Jan Harmens op vrijdag 31 augustus, in de Roode Bioscoop in Amsterdam.